Lễ khai mạc mùa hồng ân kỷ niệm 400
năm loan báo Tin mừng tại Giáo phận Qui
Nhơn đã diễn ra ngày 26-7-2017 tại
chủng viện Làng Sông. Vậy Làng Sông ở
đâu và như thế nào?
Nếu đi xe lửa, bạn xuống ga Diêu Trì, nếu
là xe khách, bạn có thể xuống bến xe Qui
Nhơn hay cầu Ông Đô, rồi đón taxi hoặc
xe ôm nhờ đưa về nhà thờ Làng Sông.
Trên trục lộ Bắc Nam, quốc lộ 1A giao
nhau với quốc lộ 19 tại km 1214, phía
nam Cầu Gành. Bạn xuôi về phía đông
theo quốc lộ 19 mới khoảng 8km, trước
khi lên cầu vượt qua sông Dinh, nhìn về
phía trái bạn có thể thấy cụm kiến trúc cổ
dưới những chòm cây sao cổ thụ cao vút
nổi bật giữa cánh đồng. Đó là chủng Viện
Làng Sông, tọa lạc tại thôn Quảng Vân, xã
Phước Thuận, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình
Định, và thuộc giáo xứ Tân Dinh, giáo
phận Qui Nhơn.
Cùng với chủng viện Tùng Sơn (Quảng
Nam) và chủng viện Mương Lỡ (tại Hòa
Mục, Phù Cát, Bình Định), chủng Viện
Làng Sông đã được Đức Cha Cuénot Thể
thành lập trước năm 1850, sau Công nghị
Giáo phận Đàng Trong tại Gò Thị (1841).
Đây là một chứng tích của lịch sử Giáo
hội Đàng Trong gần 200 năm qua.
Cả ba chủng viện đã sinh hoạt tương đối
ổn định. Thế nhưng, năm 1859, vua Tự
Đức ra sắc chỉ cấm đạo, phân tán người Công giáo và các làng lương dân (gọi là
phân sáp), Đức Cha Cuénot cho giải thể
Chủng viện Mương Lỡ, chỉ mình Chủng
viện Làng Sông còn sinh hoạt, do Cha Tư
làm giám đốc. Sau khi Cha Tư bị bắt, Cha
Phaolô Châu từ Mương Lở về thay thế.
Năm 1861, Cha Phaolô Châu cũng bị bắt
và bị xử trảm tại Gò Chàm, Bình Định vào
tháng 5 năm 1862. Do tình hình cấm đạo
gắt gao như thế, Chủng viện không còn
sinh hoạt nữa.
Đức Cha Eugène Charbonnier Trí cai
quản Giáo phận từ năm 1864 đến năm
1878. Sau khi nhận Giáo phận, ngài ở tại
Gia Hựu vài năm, sau đó về ở tại Làng
Sông. Ngài đã tái lập chủng viện Làng
Sông và xây thêm nhà in vào năm 1868.
Tuy nhiên vào năm 1885 toàn bộ cơ sở
Tòa Giám mục, chủng viện, nhà in đã bị
Văn Thân thiêu hủy cùng với hài cốt các vị
tử đạo được lưu giữ tại đây.
1887, Sở Quản lý Nhà chung là cơ sở đầu
tiên được tái thiết tại Làng Sông, tiếp đó là
Tòa Giám mục. Năm 1891, Đức cha F.X.
Van Camelbecke Hân xây dựng lại chủng
viện Làng Sông bằng những mái nhà
tranh để kịp thời có nơi sinh hoạt. Riêng
nhà nguyện chủng viện được xây bằng
gạch khá đẹp và kiên cố vào năm 1892 và
trở thành “như nhà thờ Chính tòa” của
Giáo phận.
Năm 1904, Đức cha Damien Grangeon
Mẫn cho tái thiết nhà in Làng Sông.
Năm 1925, ngài cho xây lại Chủng viện
Làng Sông theo thiết kế của cha
Dorgeville. Công trình được khánh thành
vào ngày 21-09-1927 và tồn tại cho đến
ngày nay.
Tại Làng Sông, không chỉ có Tiểu Chủng
Viện mà còn có cả một quần thể giáo phủ
của giáo phận Đông Đàng Trong. Tòa
Giám mục vẫn đặt tại Làng Sông từ thời
Đức cha Trí, tới năm 1931 mới chuyển về
Qui Nhơn.
Về nhà in, riêng trong năm 1922, dưới sự
điều hành của cha Maheu, cơ sở Làng
Sông đã in 18.000 tờ báo định kỳ, 1.000
bản sách các loại, 32.000 ấn phẩm khác,
riêng tờ Lời Thăm, bán nguyệt san dành
cho các Thầy giảng, được 1.500 bản, phát
hành cả Đông Dương, tổng cộng ấn phẩm của nhà in Làng Sông (Qui Nhơn) trong
năm lên đến 63.185 ấn phẩm với
3.407.000 trang in. Nhà in Làng Sông
hoạt động cho đến khoảng năm 1936,
được dời về Qui Nhơn. Quả vậy, Nước
Mặn là nơi phôi thai chữ Quốc ngữ, nhà in
Làng Sông là nơi góp phần làm cho chữ
Quốc ngữ được phát triển.
Nhân dịp Năm thánh Giáo phận, kỷ niệm
400 năm loan báo Tin mừng (1618-2018),
cơ sở Làng Sông được trùng tu và tái thiết
để phục vụ các sinh hoạt của Năm thánh,
đồng thời cũng là nơi đào tạo đầu tiên của
Dòng Nữ Tỳ Chúa Giêsu Tình Thương
trong tiến trình thành lập tại Giáo phận,
nơi an dưỡng của các linh mục già yếu,
nơi tổ chức những sinh hoạt mục vụ khác
nhau của Giáo phận. Lượng khách hành
hương và tham quan ngày càng gia tăng.
[Lm. Gioan Võ Đình Đệ]
(Qui Nhơn)
